By සයිරස් ඩබ්ලිව් සුරේන්ද්‍ර අපෙන් නික්ම ගියේ පුවත් පත් කලාවේත් නිර්මාණාත්මක ඉසව් රැසකත් නිම වළලු පුළුල් කරමිනි (1904 පෙබරවාරි 4/1968 ජනවාරි 28) මේ ඔහු පිළිබඳව ගාමිණී ගුණසේකර තබන සටහනකි
ඩිංගිරි මැණිකා චිත්‍රපටයේ කෝංගොඩ වික්‍රමපාල රහස් පරීක්ෂකගේ චරිතය රගපෑ සයිරස් ඩබ්ලිව් සුරේන්ද්‍ර මාධ්‍යවේදියෙකු, නිවේදකයෙකු, චිත්‍රපට නළුවෙකු, ලේඛකයෙකු, ආයුර්වේද වෛද්‍යවරයකු, සහ කථිකයෙකු ලෙස සමාජයට පුළුල් මෙහෙවරක් කළ විශිෂ්ට මිනිසෙකු ලෙස කාගේත් ගරුත්වයට බඳුන් තිබේ.
සයිරස් උපත ලැබුවේ 1904 පෙබරවාරි 4 වැනිදා දකුණේ කඹුරුපිටිය වැවගෙදරදීය. ඔහු සිය ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය ලැබුවේ මාතර රාහුල විද්‍යාලයෙන්ය. පසුව කොළඹ මාලිගාකන්ද විද්‍යෝදය පිරිවෙනට ඇතුළත් වී පෙරදිග භාෂා හැදෑරුවේ පිරිවෙන මඟින් පවත්වනු ලබන කීර්තිමත් ආයුර්වේද පාඨමාලාව හැදෑරීමට සුදුසුකම් ලබා ගැනීමටය. ඔහුට අතිපූජ්‍ය වැලිවිටියේ සෝරත නාහිමියන් කුමාරතුංග මුනිදාස එහිදී ඇසුරු කිරීමට අවස්ථාව ලැබුණි. ඔහු තම සගයන් අතර සයිරස් ලෙසත් සිය ගණනක් සිය ගෝලයන් අතර සයිරස් මහත්තයා ලෙසත් ප්‍රසිද්ධ විය. ඔහු අපේ සංස්කෘතියට බෙහෙවින් සමීප වූ , සිංහල සහ පාලි, සංස්කෘත සහ බෙංගාලි වැනි පෙරදිග භාෂා චතුර ලෙස හසුරුවන තැනැත්තකු විය. ඉංග්‍රීසි බසද චතුරව හැසිරවීය.
ඔහු තරුණ අවදියේ ඩොනල්ඩ් ඔබේසේකර ශිෂ්‍යත්වය ලබා ඉන්දියාවට ගොස් කල්කටාවේ ලෝක ප්‍රසිද්ධ අෂ්ටාංග ආයුර්වේද විද්‍යාලයට ඇතුළත් වී ගෞරව සහිතව LMS උපාධිය ලබා ගත්තේය. කල්කටාවේ සිටි කාලය තුළ අනගාරික ධර්මපාලතුමා මුණගැසී උන්වහන්සේ ඇසුරු කිරීමටත් ඔහුට අවස්ථාව ලැබුණි. එසේම නෙළුවේ ජිනරතන මහා හිමි, දේවප්‍රිය වලිසිංහ සහ තෙන්නකෝන් විමලානන්ද ද ඇසුරු කිරීමට අවස්ථාව ලැබුණි.තවද ඔහු කල්කටාවේ සිටියදී ශ්‍රී ලංකාවේ බුද්ධාගම මෙන්ම ජාතික හැගීම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා අනගාරික ධර්මපාලතුමාගේ මෙහෙවර සහ දැක්ම පිළිබඳව පුළුල් දැනුමක් ලබා ගත්තේය. සිංහල සහ බෙංගාලි භාෂා දේවප්‍රිය වලිසිංහගේ උපදෙස් මත කල්කටා විශ්වවිද්‍යාල ආයතනයට ඇතුළත් වී ඔහු සිංහල
හා බෙංගාලි භාෂා අතර සම්බන්ධතා පිළිබඳ පර්යේෂණ අධ්‍යයන පාඨමාලාවක් හැදෑරීය. ඔහු ඉන්දියාවේ සිටියදී සිංහල බෞද්ධයා, ස්වදේශී මිත්‍රයා, සිංහල සමය සහ සිළුමිණ යන පුවත්පත්වලට ලිපි, තීරු ලිපි සහ කවි ලිවීය. අධ්‍යාපනය අවසන් කර ලංකාවට පැමිණි ඔහු මාතර නූපේ ප්‍රදේශයේ කුඩා ආයුර්වේද රෝහලක් ආරම්භ කළේය. පසුව, කොළඹ කීර්තිමත් සහ ගෞරවනීය ධනවත් පවුලක විවාහයක් කරගත් පසු, ඔහු කොළඹ ඩීන්ස් පාරේ ආයුර්වේද ඖෂධ නිෂ්පාදන ආයතනයක් ආරම්භ කළේය. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ ආකල්ප සහ ජීවන රටාව වෙනස් ස්වභාවයක් දැරූ බැවින් ඔහුගේ දක්ෂතා, හැකියාවන් ඔහුට මුදල් ඉපැයීමේ ව්‍යාපාර සමඟ ඉදිරියට යාමට ඉඩ දුන්නේ නැත. මේ වන විට ඔහුගේ නම ජනප්‍රිය වූයේ විවිධ විෂයයන් සම්බන්ධයෙන් ඔහු විසින් ලියන ලද ලිපි නිසා ය. සිංහල-බෞද්ධ ව්‍යාපාරයේ නැගිටීමේ ප්‍රවණතාවය නිසා ඔහුට තම කාර්යාලයේ බිත්ති හතරක් තුළ සිටිය නොහැකි විය.
ඔහු ජනතාව අතර ජාතික හැඟීම් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය ප්‍රකාශ කරමින් පුවත්පත්වලට ලිපි ඉදිරිපත් කළේය. මෙම ලේඛන මගින් ඔහු තම නිදහස් චින්තනය සහ අපක්ෂපාතී විවේචනය විවෘතව ප්‍රදර්ශනය කළේය. තරුණ ආනන්ද තිස්ස ද අල්විස් මාධ්‍ය ක්ෂේත්‍රයට අවතීර්ණ වී ලංකා ප්‍රකාශනය කළේ මේ කාලයේදීය. ඔහුගේ ඉල්ලීම මත සුරේන්ද්‍ර ලංකා ආයතනයට සම්බන්ධ වූ අතර සඟරාවේ තීරු ලිපි ඔහුටම ආවේණික වූ ශෛලියකින් පුරවා එහි ප්‍රවර්ධනයට කාලය කැප කළේය. ඔහු එහි කතුවැකිය පවා ලියා ඇති අතර එය ප්‍රබල වචන සහිත වැකියක් විය. ආනන්ද තිස්ස ද අල්විස් මහතා පසුව පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායකවරයකු හා ඇමැතිවරයකු ද විය. ලංකා ආයතනයෙන් ලේක්හවුස් කළමනාකාරීත්වයේ ආරාධනයෙන් ඔහු දිනමිණට උප කර්තෘවරයකු ලෙස සම්බන්ධ විය. ශාස්ත්‍රීය ලිපි විශේෂාංග ලිවීමට සහ පරිවර්තනය කිරීමට මෙන්ම තීරු ලිපි සංස්කරණය කිරීමටද ඔහුට නිදහස ලැබුණි. කීර්තිමත් මාධ්‍යවේදීන් වන ජී.බී.සේනානායක, පියසේන නිශ්ශංක, ආනන්ද කුමාර, මීමන ප්‍රේමතිලක, ඩෙන්සිල් පීරිස්, හික්කඩුවේ ශ්‍රී ලාල් ලියනගේ යන මහත්වරු ලේක්හවුස් ආයතනයේ ඔහුගේ සගයෝ වූහ. ඔහු සිළුමිණෙන් ආරම්භ කළ නෙළුම් විල (නෙළුම් පොකුණ) විශේෂ විශේෂාංගය තරුණ ලේඛකයින් සිය ගණනකට සිය නිර්මාණ ඉදිරිපත් කිරීමට ඉඩකඩ සලසා දුන්නේය.
1953 දී ඔහු ලේක්හවුස් සමූහයේ අලුතින් පළ වූ ‘ජනතා’ පුවත්පතට සම්බන්ධ වූ අතර මීමන හා ඩෙන්සිල් සමඟ එක්ව එය ජනප්‍රිය කිරීමට වෙහෙස විය. මේ කාලය තුළ ඔහු රේඩියෝ සිලෝන් සමඟ ද වැඩ කළේය. ඔහු දෙවන එලිසබෙත් රැජිනගේ පැමිණීම සහ පිටත්ව ගිය දිනයේ සිට ඇයගේ සංචාරය පිළිබඳව සජීවී විවරණයක් කළේය. ඔහුගේ කටහඬ විදේශිකයින් විසින් අගය කරන ලද අතර එය ඔහුව විකාශකයෙකු ලෙස ජාත්‍යන්තර කීර්තියට ගෙන ගියේය. 1955 දී මාධ්‍යවේදී කටයුතු සියල්ල අතහැර සිංහල බලවේගය සමඟ අත්වැල් බැඳගෙන පූජ්‍ය බද්දේගම විමලවංශ මහා හිමි, හේමපාල මුනිදාස, සිරිසේන මදනායක, ආනන්ද සේමගේ ඇතුළු ජාතික නායකයන් සමග ජනතාව දැනුවත් කිරීමේ කටයුතු වල නිරත විය. ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදී ඩී.බී. ධනපාල මහතා 1961අගෝස්තු 14 ‘දවස’ පුවත්පත් සමූහය ආරම්භ කළේ උපදේශක කර්තෘවරයෙකු ලෙස කර්තෘ මණ්ඩලයට බැඳීමට ඔහුට ආරාධනා කරමිනි.
දවස සමූහයේ ලේඛන විලාසය සහ පිටු සැකසීමේ විලාසය අනෙකුත් පුවත්පත්වලට වඩා වෙනස් වූ බැවින් ජනප්‍රියත්වයට ගෙන ඒම සඳහා සියලුම කටයුතුවලදී ඔහු සහභාගී විය. ඔහු දවස සමූහයෙන් ඉවත් වී ලංකාදීප කතුවැකියට සම්බන්ධ වූ අතර එහිදී කතුවැකි ප්‍රතිපත්තියට අනුකූලව පොදු කාරණා සම්බන්ධයෙන් තමාගේම අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමට නිදහස තිබුණි. එහිදී ඔහුගේ දක්ෂතා අගය කරන හොඳ කණ්ඩායමක් එහි සිටියේය. මහානාම දිසානායක, පෙරමුණේ තිලක, ධර්මසිරි ජයකොඩි, ඩී.එච්.අබේසිංහ, දීගොඩ පියදාස, විමල් වීරසිංහ යන ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදීන් සමඟ ඔහු කටයුතු කළේය. ඔහු ලංකාදීප, ඩේලි මිරර් සහ ටයිම්ස් ඔෆ් සිලෝන් අතර භාෂා සම්බන්ධකය විය.
දිනමිණ සහ ලංකාදීප පුවත්පත්වල සිය වෘත්තීය ජීවිතය තුළ ඔහු වාර්තාකරුවන්ට සියලු තරුණ මාධ්‍යවේදීන්ගේ ගුරුවරයෙකු විය. ඔහු පියදාස සිරිසේනගේ ඩිංගිරි මැණිකා සිංහල චිත්‍රපටයේ රඟපෑවේ කෝන්ගොඩ වික්‍රමපාල නම් රහස් පරීක්ෂකවරයාගේ චරිතයයි. සුරේන්ද්‍ර රජයේ සහ පෞද්ගලික අංශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද සඟරා විශාල ප්‍රමාණයක් ද සංස්කරණය කළේය. ඔහු ප්‍රබල විචාරකයෙක් වෙද්දී වේදිකා නාට්‍ය කිහිපයකම රඟපෑවේය. ඔහුගේ ප්‍රසිද්ධ කෘතිය වන ‘මම දකින විට’ (කවි) ඔහුගේ නිර්මාණ කාර්යයේ සන්ධිස්ථානයක්ද විය. සයිරස් ඩබ්ලිව් සුරේන්ද්‍ර නැමති බහුවිධ හැකියා ප්‍රකට කළ මේ විශිෂ්ට මිනිසා 1968 ජනවාරි 28 වැනි දින සිය ජීවන ඉනිම නිමා කළේය .
